Go oyuncularının çok aşina olduğu bir deyiş vardır. Derler ki; Go oyunu, hayatı yansıtır. Tahtada hayatın yansımasını görmek birçok oyuncunun deneyimlediği bir şey olmasına rağmen, herkesin bu yansımayı algılayışı ve tahtada gördükleri ve tahtada ‘yaşadıkları’ ve de sonuç olarak ‘hissettikleri’ oldukça farklıdır. Bunun sebebi de her hayatın farklı olması (ve her Go oyunun da farklı olması)’dır muhtemelen.
Bir turnuvaya katılıp, tahtanın başına geçip de taşlara dokunmak, tarifini yapmanın çok da kolay olmadığı bir keyiftir. Sözünü ettiğim keyfin, taşlara dokunmaktan ibaret olduğu ya da bunun hemen yaşanıp bittiği sanılmasın. Taşlara dokunmak sadece oyunun ve de keyfin başlangıcıdır. Oyun -ve paylaşım (ki bu hem alanların paylaşımı, hem keyfin paylaşımı, hem atmosferin paylaşımı ya da tek bir kapsayıcı bütün olarak “paylaşım” olabilir)- başladıktan sonra Go oyuncusu, sadece yaptığı her hamleden değil, aynı zamanda yapmadığı -fakat düşündüğü- bütün hamlelerden de keyif alır. Eğer keyif almıyorsa bile, uzun go oynama serüveni boyunca bunu çok güzel öğrenecektir.
Birçok go oyuncusunun “Oyunu kaybettim, ama çok keyifli bir oyundu” demesi -demese bile böyle hissetmesi- sanki go oyununun diğer oyunlara göre tam da anlattığım “keyiflik” oyun oluşunu kanıtlar niteliktedir. Ve oyun-oynamaktan-keyif-alan-insanlar, oyun-oynamak-konusunda-herhangi-bir-heyecan-duymayan-insanlardan farklı olarak şunu gerçekten çok iyi bilirler: Oyunun amacı, oyunun sonunda rakibi yenmek değildir. Oyunun amacı, keyifli vakit geçirmektir. Dolaysıyla Go oyuncuları sonuca değil, sürece odaklıdır.
‘Rakip’, bir Go oyununda olmazsa olmazdır. Hem alanların hem de keyfin paylaşılması ancak bir başkasının varlığıyla gerçekleşebilir. Rakip olmasa, tahtanın tek başımıza ‘mutlak sahibi’ olurduk ve hamle yapmamıza gerek kalmazdı, bu durumda paylaşıma da gerek kalmazdı. Rakibin varlığı, paylaşıma sebep olur ve paylaşım da keyfe... Bu nedenle karşımızda oturan rakibe saygı (ve de sevgi) duyarız. Ancak rakibi sevmek (ve saymak) için tek sebep bu değildir. Başka sebepler de vardır: Nasıl ki bir sohbetten aldığımız keyif, karşımızdaki kişinin bizimle aynı dili, aynı eksende konuşuyor olmasına bağlıdır, Go oyununda da keyifli bir oyun, rakibin seviyesinin bizimkisine yakınlığıyla doğrudan alakalıdır (İki adet yirmi-kyu’nun paylaşımında (oyunlarında) ortaya çıkan haz, iki adet bir-dan’ın paylaşımında (oyunlarında) ortaya çıkan hazla aynıdır). Dahası, nasıl ki bir sohbetten öğrendiğimiz yeni ve ilginç fikirler, karşımızdaki kişinin fikir-zenginliğine ve düşünce-derinliğine bağlıysa, Go oyununda da öğretici bir oyun, rakibin yaptığı hamlelerin, bizim tahminlerimizin (beklentilerimizin) ötesine geçebildiği ölçüde gerçekleşir.
Bu nedenle Go oynamak; konuşmaksızın, fikir(alan) paylaşmaktır. Derin bir sohbettir.
Ve ‘rakip’, aslında sohbet ettiğimiz ‘dost’umuzdur.
(Siyah beyazdır, beyaz siyahtır.)
...
Go tahtasının sonsuz olasılıklar denizinde yüzmeye hazır olan kişi, eğer dostu da buna hazırsa, oyuna kimin başlayacağına karar vermek üzere onunla “Nigiri” yapar. Taşlara dokunmanın keyfi, Nigiri esnasında daha da katlanır. Nigiri “konuşmadan anlaşabilmenin” başlangıcıdır. Dostlar, iyi oyunlar diledikten sonra ilk kez Nigiri ile sözcükleri bırakıp, “sükûnetle konuşurlar”. Nigiri, sohbete-başlayanı (siyah) ve sohbetin-nasıl-devam-edeceğine-karar-vereni (beyaz) belirler. Sohbete-başlayan (ilk hamleyi yapan) sohbetin konusunu da seçmiş olur (oyunun başlangıcını da belirlemiş olur).
Nasıl ki bir sohbetin konusunu uzun uzun düşünerek ve hesaplayarak seçmiyorsak, ilk hamleyi yapan da uzun uzun düşünmez ilk hamlesini. Sezgiseldir, içtendir ve öylece koyar taşını, karşıda bir noktaya.
Karşıda bir noktaya koyar çünkü eğilir dostunun önünde... Saygıyla...
Sohbeti-devam-ettirecek-olan da, sohbeti-başlatan kadar içtendir. Hangi konunun seçildiğine aldırmaz, sohbeti-başlatanı yadırgamaz, konunun ne olduğuna bakar sadece, sonra sohbet koyulaşsın diye o da söyler söyleyeceklerini...
Ve sohbet böylece başlar...
Go oyuncuları taşlarını severler ve bu sevgi, hayattaki sevgi kavramının aynısıdır. Vurgulayarak yinelemek istiyorum ki, bu sevgi, hayattakine “benzemez”, hayattakinin “aynısıdır”. Sevgi (ve de aşk) nasıl ki, zaman zaman kalıcı yaralar açabilecek kadar derin oluyorsa insanın yüreğinde, Go taşlarına duyulan sevgi de tıpkı böyledir. Aşırı bağlılık, onları bırakma zamanı geldiğinde (eğer gelirse) büyük bir hüsran yaratır. Bu hüsrana uğramamak için kişi nasıl ki sevdiğini, her an onu kaybedecekmiş gibi sevmeliyse, taşlarını da aynen öyle sevmelidir. İlk koyduğu taştan, son koyduğu taşa kadar... Hem de onları birbirine yeğ tutmadan, eşit bir sevgi ile sevmelidir. Nasıl ki bir sohbette sarf edilen tüm kelimeler, anlamı (bütünü) oluşturur ve herhangi birinden vazgeçilmez (çünkü birisinden vazgeçmek, anlamdan feragat etmektir), Go oyuncusu da her taşını bir diğerinden (k)ayırmadan sever. Ve dahası, dostunun taşları da bu sevgiye dahildir. Çünkü Go oyuncusu bilir ki, dostunun yaptığı her hamle (söylediği her sözcük), kendisine tanınan yeni bir hamle yapma (yeni bir söz söyleme) şansıdır.
Go oyununda tutumlu olmak, sohbette tutumlu olmak gibidir ve oldukça önemlidir. Bir sohbette, az sözcükle çok şey anlatmak ne kadar makbulse, Go oyununda da az taşla çok alan paylaşmak o kadar makbuldür. Fazladan koyulan taşlar, gereksiz yere söylenen sözcükler gibidir. Kişinin sohbetten keyif alması, kendisini iyi ifade edebilmesine (de) bağlı olduğu için, sohbetin tüm akışı, dostların “düşündüklerini” karşılarındakilere en iyi şekilde aktarabilmeleri ile sağlanır. Bu nedenle yanlış (ya da gereksiz) söz(ler) söyleyen kişi (kendisini iyi ifade edemediği için) sıkıntılı anlar yaşar.
Ağızdan çıkan sözler, nasıl geri alınamıyorsa, yapılan hamleler de artık yapılmıştır ve dönüşü olmaz. Yanlışlıkla söylenen bir sözün geri alınması için birçok söz söylemek gerektiği gibi, yanlış bir hamlenin düzeltilmesi de birçok başka hamle gerektirebilir. Ve bazen, yanlış şeyleri sanki hiç söylememişiz gibi davranıp, dostumuzun bunu görmezden geleceğini umarak nasıl susarsak (utançla bazen), tahtadaki yanlış bir hamleyi de öylece bırakabiliriz, hatamızı başka bir yerde bir şekilde telafi edeceğimizi umarak.
Yanlış hamle ‘aji’lere sahiptir, yanlış sözcük de acılara sebep olur. (Acaba düzeltebilir miyim? / Keşke söylemeseydim...)
Go oyununda taşlar “esir olur” diye bilinir. Hatta kimileri onların ‘öldüklerini’ bile iddia eder. Hâlbuki bu yanlıştır. Bırakınız ölmeyi, hiçbir taş Go oyununda esir olmaz. Esaret, yanlış yerde ya da yanlış zamanda söylenmiş olan (ve bizi pişmanlığa sürükleyen) sözcüğün sohbetten çıkarılması ve dosta ödünç verilmesidir. Misafirliktir. Dostun misafirperverliğini ölçmek için bir fırsattır. Ve oyunun sonunda misafirlik sona erdiğinde, fazladan söylenmiş olan bu sözler, olmaları gereken yerlere geri dönerler.
Go oyuncuları bu oyunu “tutkuyla” oynarlar. Ancak tutku her zaman oyuncunun yüzüne yansımadığı için, dıştan bakan bir göz bunu kolaylıkla anlayamaz. Tutkunun kendisini en çok dışa vurduğu an, her iki dostun da bir konuda uzlaşmaları esnasında gerçekleşir. Sıra-kendisinde-olan-taraf, uzun bir hamle dizisini kafasında kurgular. Bu dizinin sonunda bir kesinliğe (bir sonuca) ulaşmaktadır. Bu durum dostuna da başka bir kesinlik (sonuç) yaratmaktadır ve ona vereceği bu “pay”a razıdır. Aynı esnada sıra-kendisinde-olmayan-taraf da kendi açısından o sonuca ulaşmayı istemektedir. Bunun için karşısındakinin “pay”ına düşen sonucu ona vermeye razıdır. Ancak iki tarafın o esnada bilmedikleri şey, her ikisinin de birbirlerine bu “pay”ı vermeye razı olduklarıdır. Kafalarında uzun uzun bu takası düşünürler (Genellikle bir duvar karşılığında bir alan). Bu aynı zamanda “pay”laşımın netlik kazanacağı andır.
Uzun düşünme seansı, sıra-kendinde-olan-taraf kendisini hazır hissedip de hamlesini yaptığında sona erer. Zaten bunu bekleyen diğeri, hemen cevabını verir, sonra diğeri ve sonra diğeri... Dakikalarca bekleyip düşündükten sonra, üç-dört saniye içinde oynarlar o “kafalarındaki tıpatıp aynı diziyi”. Her ikisinin de kafasında canlanan kurgu, tahta üzerinde hızla vücut bulur. İşte bu hızlı oynayış gösterir ne kadar “tutkulu” olduklarını. Ve bu “konuşmadan-anlaşma-hali” her ikisinin de başından beri istedikleri o kafalarındaki “aynı” sonuca ulaşmaları ile son bulur.
Go, aşktır. Çünkü şu “konuşmadan-anlaşma-hali” öyle bir hissiyattır ki, birbirlerinden hoşlanan erkek ve kadının ‘çeşitli sebeplerden’ birbirlerine bunu söyleyememelerindeki sessiz “razı oluş”un yarattığı etki ile aynıdır. Ve o tutku dolu hızlı hamleler de, aralarındaki engel(ler) kalktığında ilk kez dokunan, ilk kez öpen, ilk kez sevişen çiftin tutkusuna benzer.
Go oyununda talep eden aynı zamanda razı olandır. Razı olan da talep edendir. Ve iki taraf da mutludur bu takastan.
...
Go oyunu -tüm sohbetler gibi- bitmeye mahkûmdur. Ancak yine de, oynayanlarda “sonlu bir sonsuzluk” hissi uyandırır. Sonsuzdur, çünkü hiçbir oyun (ve sohbet) bir diğerinin aynısı değildir, olamaz da. Ve sonludur, çünkü sonsuz ihtimallerden sadece bir tanesi gerçekleşir ve “gerçekleşme eylemi” kendi içinde ‘sonu’ olan bir kavramdır. (‘Sonsuzluk’, ‘somutlaşınca’ ‘son’ bulur.)
Ve bu nedenle go oyunu ironiktir, çünkü sonsuz ihtimalli bir oyun olmasına rağmen, “sonsuzluğu” (ko’yu) yasaklar (Benzer bir yaklaşım sohbetlerde de yaşanır: Keyifli bir sohbetin kısır bir döngüye girmesi istenmez ve bir taraf mutlaka sohbetin konusunu başka yere çeker).
Oyunun sonlarına yaklaştıkça, yapılan hamlelerin amaçları daha keskin ve belirlidir. Bu haliyle oyun, ‘önce konuların yüzeysel olarak tartışıldığı, ardından bunların daha da ayrıntısına girildiği bir sohbet’e benzer. Sohbette heyecan giderek artar. İki dostun bu keyifli paylaşımında, üzerinde uzlaşamadıkları noktalar sona yaklaştıkça daha çok gün yüzüne çıkar. Sohbetin genel konusunda anlaşma çoktan sağlanmıştır, fakat geriye ayrıntıların belirlenmesi kalmıştır. Sözler sarf edilmeden önce daha çok düşünülür, daha temkinli hareket edilir bundan sonra.
Söylenecek son ‘önemli’ fikirler söylenir (kalan büyük noktalar paylaşılır) sırayla. Ve nasıl ki keyifli bir sohbetin sonunda, kişinin uzun uzun konuştukları konu hakkında, karşısındakiyle paylaşacak daha fazla düşüncesi kalmaz (çünkü paylaşacağı her şeyini paylaşmıştır), oyunun sonunda da paylaşacak bir yer kalmaz artık. Bunu ilk fark eden taraf, artık paylaşmayacağını bildirir ve karşısından da aynı karşılığı aldığında oyun nihayete erer. (Bazen bir tarafın söyleyecekleri bitmez ve devam eder anlatmaya, ta ki o da anlatmak istediklerini bitirene kadar.)
Uzun paylaşım sonunda ortaya bir resim çıkar. Bu resim önceden yapılmış başka hiçbir resme benzemeyen ve tekrar yapılamayacak olan bir resimdir. Alınan keyfin ve yapılan sohbetin eşsiz görüntüsüdür.
Tıpkı “taşların esir olduğu ‘sanrı’sı” gibi, Go oyuncularının bir diğer (ve son) yanılgısı da bu noktada başlar: Dostlardan birinin kazandığı, diğerinin kaybettiği sanılır. Hâlbuki bir sohbetin sonunda birilerinin kaybettiği görülmediği gibi oyunun sonunda da bir kaybeden yoktur. Fikirlerini paylaşmış (ve bu nedenle dostlukları daha da pekişmiş) iki dost vardır ortada. Paylaştıklarıyla ve öğrendikleriyle, “ikisi de” kazançlıdır bu keyifli sohbetten. (Hatta, sözüm-ona-kaybedenin daha kazançlı çıktığı bile savunulabilir, çünkü insanın yanlışını öğrenmesi, edinilmesi zor olan bir bilgidir.)
Go oyunu, en nihayetinde, Tanrısaldır, insana coşku dolu bir “yaratma” gücü ve heyecanı verir. Çünkü bir var-etme oyunudur. Yaşam alanları inşa edilir. Hem de bu var-etme işi, yokluktan başlar.
‘Yoktan’, ‘var’ edilir.
Yokluktan varlığa bir yolculuk, hatta destansı bir varoluş serüvenidir.
Go; keyifli bir sohbeti, dostlarla ‘var-etmek’tir.
(Fikirlerini paylaşan tüm Go oyuncularının katkılarıyla, Nisan 2010)
